Bronnen
Lewin, K. (1935) A Dynamic Theory of Personality
Lewin, K. (1942) Field theory of learning
Lewin, K. (1947) Resolving Social Conflicts
Lewin, K. (1951) Field theory in social sciences. New York: Harper & Brothers
Links
Freeze – moving – refreeze (ijsklontjesmodel)
Kurt Lewin (1890 – 1947) was een Duits-Amerikaans sociaal psycholoog die met recht als de ‘vader van organisatiekunde’ wordt gezien. Hij was onder meer bekend om de volgende quotes: “Niets zo praktisch als een goede theorie” en “If you want truly to understand something, try to change it.”
Lewin’s introduceerde de oervorm van de verandermodellen, een schets van de drie fasen in een veranderproces, of te wel de basisfasen van gedragsverandering:
- Fase 1: Unfreezing: mensen dienen zich bewust te worden en los te komen van ongewenste gewoonten.
- Fase 2: Moving: mensen dienen zich vereiste kennis, attitudes en vaardigheden eigen te maken.
- Fase 3: Freezing: het gewenste gedrag moet niet eenmalig worden uitgevoerd, maar moet een vast onderdeel worden en blijven van het dagelijks doen en laten.
De eerste fase noemde Lewin dus “ontdooien”: het zich losmaken van inertia, het vrijkomen van traagheid en gewenning en het ontmantelen van de bestaande “mindset”. De overlevingsdrang moet geprikkeld worden en de afweermechanismen (weerstand en ‘ja, maars’) omzeild. De mensen realiseren zich dat er iets gaat veranderen. Het is de overgang van onbewust fout handelen naar bewust fout handelen. De emotionele gevoelsreacties in deze fase zijn: twijfel, onzekerheid, ontkenning, irritatie en ongeduld.
In de tweede fase vindt de daadwerkelijke verandering plaats. Dit is typisch een periode van verwarring en overgang van bewust fout naar bewust goed handelen. Het is een kwetsbare periode: de oude manieren worden uitgedaagd, maar er is nog geen duidelijk beeld van een goed werkend alternatief. Uiteindelijk wordt duidelijk hoe het probleem moet worden aangepakt. Dan heersen gevoelens als perspectief, opluchting en optimisme.
In de derde en laatste fase kristalliseert een nieuwe mindset, nieuwe waarden en overtuigingen, en keert het comfortniveau terug. De verandering wordt bestendigd en verankerd en de betrokkenen ervaren een transitie van bewust bekwaam naar onbewust goed handelen. Dit wordt vaak ten onrechte geciteerd als “opnieuw invriezen” (zie Lewin, 1947).
Het driestappenproces van Lewin wordt beschouwd als een fundamenteel model voor het aanbrengen van veranderingen in organisaties. Door een hartaanval in 1947 kreeg Lewin niet de kans zijn aanpak te publiceren, maar na zijn dood (1951) is het hem toegerekend en is het model bekend geworden als de drie fasen van geplande verandering: Unfreeze – Change – Freeze. In Nederland staat het tegenwoordig bekend als het ‘ijsklontjesmodel’.
De drie basisfasen vormen het kader voor de ontwikkeling van individuele gedragsveranderingsmodellen zoals het zesfasen model van M.F.K. Balm: openstaan, begrijpen, willen, kunnen, doen en volhouden.
Lewin was ook bekend als initiator van de Gestalt theorie, groepsdynamica, Action Research en de Veldtheorie (een individu is onderhevig aan zowel de innerlijke drang, zoals wensen en verwachtingen, als de druk die de omgeving erop uitoefent, bijvoorbeeld de wensen en verwachtingen van anderen).