Roos van Leary
Het interpersoonlijk circumplex of de interpersoonlijke cirkel is een model dat het gedrag ten opzichte van andere mensen beschrijft. Het gedrag wordt uitgedrukt in twee dimensies, agency en verbondenheid (communion). In een lange traditie van onderzoek naar de leer van karaktertypen publiceerde Amerikaanse psycholoog Timothy Leary in 1957 The Interpersonal Diagnosis of Personality. Hierin introduceerde hij zijn onderzoek en observaties die hij had hij uitgewerkt tot wat nu de Roos van Leary heet.
Ooit een serieus wetenschapper in Harvard en Berkeley, werd Leary in de hippy-tijd meer bekend als de LSD-goeroe (“turn on, tune in and drop out”). De term roos van Leary gebruikte hij overigens niet en sindsdien is het model verder geëvolueerd.
De twee assen noemde Leary respectievelijk de “samen-tegen-as” of de “agressie-liefde-as” en de “boven-onder-as” of de “dominantie-afhankelijkheidsas”.
De combinatie hiervan leidt tot een cirkelvorm van diverse continuüms van gedragsuitingen, zoals concurrerend – volgend en opstandig – helpend.
De Roos van Leary gaat ervan uit dat gedrag, gedrag oproept en de Roos laat zien welk gedrag door welk gedrag wordt opgeroepen (actie = reactie) en hoe gedrag te beïnvloeden is (oorzaak en gevolg). De roos geeft de aard en de intensiteit van gedrag weer. Het typeert gedrag en laat de werking van dat gedrag op anderen zien. Het model is geen simpel stimulus–respons–behaviorisme waarbij gedrag slechts volgt uit de signalen van de omgeving. Het zelfbeeld, de eigen motieven en behoeften spelen ook een belangrijke rol. Daarbij stelt de Roos van Leary dat ieder mens elke gedraging uit de roos in zich heeft en op gezette tijden (binnen specifieke situaties) inzet. Uiteraard vertoont iedere mens voorkeurgedrag.
De Roos biedt een basis van een assessment. Hoge scores positioneren zich in de buitenrand van de roos en dat kan worden geduid als onaangepast gedrag dat een grote weerstand – sociale allergie – opwekt.
De Roos van Leary wordt ingezet als communicatiemodel en geeft inzicht in de interactie tussen mensen: het biedt een beeld van de mate van iemands socialisatie
Afwijkend gedrag kan het gevolg zijn van een beperkte sociale vaardigheid, met weinig begrip van wat interpersoonlijke situaties vereisen. Individuen kunnen ook moeite hebben om de eigen behoeften en motieven te communiceren of moeite hebben om de behoeften en intenties van anderen te begrijpen.
