Stoïcijns leiderschap

Veerkracht

Tegenslag is een bron van geluk. Je leert zien wat je nog wel hebt en nog wel kan. Omarm je noodlot en leer het dapper te dragen: ‘Ongebroken door het verleden en onbevreesd voor de toekomst’ (Aurelius, 121-180). Zekerheid op succes bestaat niet, maar dat je met tegenslagen te maken krijgt, is een feit. Tegenslag maakt nederig, het daagt uit en het dwingt je tot aanpassingen. Dus leer van je fouten, en ga door.

Epictetus leert ons van iedere situatie het beste te maken, maar dat niet alleen: hij leert ons ervan te houden. Sterker nog: het is dwaas en onzinnig om anders te verlangen. Het is wat het is. Jaren later koos Nietzsche als diens levensmotto: amor fati, ‘heb je lot lief’. Als je het lot niet alleen accepteert, maar zelfs liefhebt kun je het hele leven aan. Het is volgens Nietzsche de sleutel tot een gelukkig leven.

Je kunt je best doen, zelfs nergens iets laten liggen, maar het effect ervan is niet alleen aan jou. Het enige waar je wel invloed op kunt uitoefenen is de manier waarop en jouw inzet.

Een schutter die bezetten is door het doel kent geen kalmte en berusting.
Maar de schutter die het doel loslaat, vindt rust in de uitvoering.
Precies dat is de stoïcijnse kalmte die het leven kan verrijken. (pg 40)

Emoties

Handel niet vanuit directe emoties. Ze zijn een reflectie van jouw oordeel en jouw denkwijze over een situatie. Probeer eerst de gedachten en oordelen achter de emoties te begrijpen en handel pas daarna. Door inzicht neemt de ‘pijn’ af en de kwaliteit van je keuzes neemt toe.

Schrikken van een bedreigende situatie is menselijk, maar in de angst blijven hangen is feitelijk een keuze. Je kunt ook rustig blijven en juist handelen.

Je bent zelf verantwoordelijk voor je oordeel, je veronderstellingen en denkwijzen, dus ook voor het gedrag dat daarop gebaseerd is en het effect daarvan op anderen.

Door te reflecteren op je eigen emoties, en de oordelen die daar achterliggen, kweek je meer inzicht in jezelf, maar kun je je ook beter inleven in anderen. Kalm de situatie overzien, en vanuit rust beslissen hoe je het best kunt reageren.

Samen
De strategie van zelfbehoud leidt tot sociaal gedrag. Het eigen belang nastreven is OK, zolang dat niet ten kosten gaat van anderen – alle anderen – en dus het belang van anderen treft. Wij zijn immers sociale wezens. Volgens Seneca wordt van een mens gevraagd dat hij iets betekent voor anderen, het liefst voor veel anderen.

Wij mensen zijn nooit echt autonoom. Wij zijn allemaal met elkaar verbonden en werken samen om doelen te behalen. Mark Tuitert haalt hier terecht het naoberschap aan, of nabuurschap. De gewoonte om elkaar te helpen als dat nodig is, door samen de ontstane last te delen en door samen te werken de schade te herstellen. Zelfbehoud en gemeenschapszin zijn dan ook geen tegenstellingen.

Je best doen om een hardloopwedstrijd te winnen is OK, maar dat betekent ook dat je niet anderen mag doen struikelen of doping gebruiken. Dat is niet rechtvaardig.

Richting

Wat is de juiste richting? Seneca geeft aan: ‘Geen bezinning zonder activiteit en geen activiteit zonder bezinning’. Je moet goed nadenken over wat je wilt met je leven, maar kom wel in actie. Daar leer je van en dit geeft uiteindelijk ook richting. Juist door het zoeken van de juiste richting vind je je eigen weg.

Recent merkte Cees Hoogedijk eens op: “Niets zonder plan, maar niets volgens planning.” Een plan behoort geen gedetailleerde richtlijnen te bieden, de wereld is daar toch te veranderlijk voor, maar wel een doordacht doel en een doordachte aanpak. Hoe wil je het gaan doen?

Marcus Aurelius zag het als een plicht te doen wat bij je past. Dat doen de spin, de bever en het konijn immers ook.

Stoicijns geluk

Stoïcijnen streven naar eudaimonia, een staat van gemoedsrust en zelfontplooiing, ongeacht de omstandigheden. Het gaat over groeien, bloeien en betekenis vinden in het leven.

Eudomonia is een mindset, een staat van zijn, maar geen einddoel. Als je het goede nastreeft, jezelf ontplooit en ontwikkelt heb je een gerede kans op gemoedsrust. De mate van geluk wordt bepaald door de tijd en energie die we ergens instoppen. We creëren daarmee zelf betekenis en dit is voor iedereen uniek.

Volgens de stoïcijnen is het ontwikkelen van karakter belangrijker dan het nastreven van geluk. Het ideaal, de noordster, wordt belichaamd in de sage: het perfecte leven leven, in totale harmonie met de natuur en volgens de hoogste menselijke waarden. Het toonbeeld van moed, matigheid, rechtvaardigheid en wijsheid. Dit zijn de kardinale deugden, de hoogste waarden van de klassieke filosofie, de scharnierpunten waar alles om draait. Als je deze deugden nastreeft kun je groeien en bloeien tot dat wat je wilt zijn.

Dus denk goed na wat bij je past, waarom je iets wilt doen, en laat het dan zien! Bedenk: falen is een zekerheid, maar daar kun je van leren! Wil je het echt? Kloppen je overtuigingen?
Het leven draait niet om winst of verlies, maar hoe je het spel speelt. Zie ook Simon Sinek’s infinite game.